紙漉重宝記
紙漉重宝記の歴史
寛政10年(1798年)4月創刊
編者・作者 国東治兵衛(くにさきじへい)
出身・石見国(島根県益田市)遠田の紙問屋
治兵衛、創刊の思いは「半紙漉のあらましを記して業者の枝折にしたい。また紙を商う人たちが、紙のことを知らぬのはなげかわしく思う。そこで自分は家童に教えんとして、その始終を画にあらわしこの一書をつくった」と述べている。
紙をつくる技が、わが国に伝えられて以来1300余年の間に、産地は全国に広まっていったが、その多くは農間産業の形態のもとに、細々と漉き続けられていたのである。
しかしその技術は、一家相伝の秘法として、よそに洩らさないのが掟とされていた。従って他の良さをとって自らの品質を改める向上性は、なかったものの、慣れにより技(わざ)が磨かれて、独自の優秀な紙を漉く機運が生まれて、現在、全国で特徴的な手漉き紙の産地を形成している事実と重なる。
紙漉重宝記と石州半紙・石州和紙
「紙漉重宝記」によると慶雲・和銅の頃(704年~715年)石見の国の守護、柿本人麻呂が民に紙漉きを教えたと記されており、この記述により、1300余年の間、石見国(島根県石見地方)で手漉きの紙が、漉き続けられ、技術の伝承が行われ、現在に至る歴史的根拠となっています。
紙漉重宝記外観
![](https://image.jimcdn.com/app/cms/image/transf/dimension=481x1024:format=jpg/path/s34163dcab35fbd34/image/i66b02db9b5d2051f/version/1373979948/image.jpg)
人麻呂の像(柿本人麻呂・かきのもとひとまろ)
![](https://image.jimcdn.com/app/cms/image/transf/dimension=481x1024:format=jpg/path/s34163dcab35fbd34/image/i1c08e03abf55bfeb/version/1373980127/image.jpg)
楮(こうぞ)の図
![](https://image.jimcdn.com/app/cms/image/transf/dimension=481x10000:format=jpg/path/s34163dcab35fbd34/image/i75cdeb5f6890791a/version/1374067672/image.jpg)
冬、楮(こうぞ)刈り取る図
楮(こうぞ)売り買いの図
![](https://image.jimcdn.com/app/cms/image/transf/dimension=481x10000:format=jpg/path/s34163dcab35fbd34/image/ic2781544a4b4814c/version/1374068225/image.jpg)
楮(こうぞ)蒸しの図
![](https://image.jimcdn.com/app/cms/image/transf/dimension=481x10000:format=jpg/path/s34163dcab35fbd34/image/idab3bbc91f6de71f/version/1374068314/image.jpg)
楮(こうぞ)皮を剥ぐ図
![](https://image.jimcdn.com/app/cms/image/transf/dimension=481x10000:format=jpg/path/s34163dcab35fbd34/image/ibeeb674f59134f62/version/1374068426/image.jpg)
楮(こうぞ)皮干しの図
![](https://image.jimcdn.com/app/cms/image/transf/dimension=481x10000:format=jpg/path/s34163dcab35fbd34/image/i3dd85daf1884c6be/version/1374068525/image.jpg)
楮(こうぞ)黒皮売り買いの図
![](https://image.jimcdn.com/app/cms/image/transf/dimension=481x10000:format=jpg/path/s34163dcab35fbd34/image/i97ae6e8a0d83cb4e/version/1374068636/image.jpg)
楮(こうぞ)黒皮を漬け置く図
![](https://image.jimcdn.com/app/cms/image/transf/dimension=481x10000:format=jpg/path/s34163dcab35fbd34/image/i24a4647c948bf781/version/1374068871/image.jpg)
楮(こうぞ)黒皮のうす皮を削る図
![](https://image.jimcdn.com/app/cms/image/transf/dimension=481x10000:format=jpg/path/s34163dcab35fbd34/image/i4d93686903db8be3/version/1374069061/image.jpg)
楮(こうぞ)白皮あく出しの図
![](https://image.jimcdn.com/app/cms/image/transf/dimension=481x10000:format=jpg/path/s34163dcab35fbd34/image/i5d0fa40c7c90eca1/version/1374069214/image.jpg)
楮(こうぞ)煮たきの図
![](https://image.jimcdn.com/app/cms/image/transf/dimension=481x10000:format=jpg/path/s34163dcab35fbd34/image/idaba3382ff8eb6a8/version/1374069368/image.jpg)
楮(こうぞ)再び洗う図
![](https://image.jimcdn.com/app/cms/image/transf/dimension=481x10000:format=jpg/path/s34163dcab35fbd34/image/i34d4774d3abb91f6/version/1374069495/image.jpg)
トロロアオイの図
![](https://image.jimcdn.com/app/cms/image/transf/dimension=481x10000:format=jpg/path/s34163dcab35fbd34/image/i8132b6334d951939/version/1374069671/image.jpg)
トロロアオイの種類
![](https://image.jimcdn.com/app/cms/image/transf/dimension=481x10000:format=jpg/path/s34163dcab35fbd34/image/ibdda8b987ded71be/version/1374110203/image.jpg)
楮を叩く図右
![](https://image.jimcdn.com/app/cms/image/transf/dimension=481x10000:format=jpg/path/s34163dcab35fbd34/image/i1895c0ca96290eb5/version/1374110332/image.jpg)
楮を叩く図左
![](https://image.jimcdn.com/app/cms/image/transf/dimension=481x10000:format=jpg/path/s34163dcab35fbd34/image/ic07e435edbd1866a/version/1374110424/image.jpg)
半紙漉く図
![](https://image.jimcdn.com/app/cms/image/transf/dimension=481x10000:format=jpg/path/s34163dcab35fbd34/image/i66af52a51d9f2ca0/version/1374110532/image.jpg)
道具の図
![](https://image.jimcdn.com/app/cms/image/transf/dimension=481x10000:format=jpg/path/s34163dcab35fbd34/image/ie7efd9b3b2aa91a8/version/1374110651/image.jpg)
半紙を漉く図その2
![](https://image.jimcdn.com/app/cms/image/transf/dimension=481x10000:format=jpg/path/s34163dcab35fbd34/image/ib27773780a9debb3/version/1374110759/image.jpg)
紙干しの図
![](https://image.jimcdn.com/app/cms/image/transf/dimension=481x10000:format=jpg/path/s34163dcab35fbd34/image/ic5bac7a39304584d/version/1374110852/image.jpg)
紙干しの図その2
![](https://image.jimcdn.com/app/cms/image/transf/dimension=481x10000:format=jpg/path/s34163dcab35fbd34/image/ic2ee5b0292f90486/version/1374110973/image.jpg)
半紙裁ち切る図
![](https://image.jimcdn.com/app/cms/image/transf/dimension=481x10000:format=jpg/path/s34163dcab35fbd34/image/i5fc1c573f2cb502e/version/1374111116/image.jpg)
半紙仕立てる図
![](https://image.jimcdn.com/app/cms/image/transf/dimension=481x10000:format=jpg/path/s34163dcab35fbd34/image/i73663e98f5b196f7/version/1374111197/image.jpg)